Nekropolie od lat są przedmiotem zainteresowania osób, które interesują się historią i poszukują śladów przeszłości w miejscach pochówku zmarłych. Towarzyszą one ludziom od czasów prehistorycznych – pojawiały się wszędzie tam, gdzie koczowały lub osiadały na dłużej plemiona. Również w rejonie Krakowa pozostało wiele śladów świadczących o kultywowaniu tradycji pochówku zmarłych. Jednym z najstarszych z nich jest ulokowany na krakowskim Podgórzu kopiec Krakusa.
Spis treści:
Stare cmentarze Krakowa
Pomimo że chowanie zmarłych jest tradycją w każdym obrządku religijnym, a także wśród ludzi niewierzących, powstawanie i rozwój krakowskich cmentarzy w dużym stopniu jest związany z wiarą katolicką. Od X wieku nekropolie powstawały w sąsiedztwie kościołów, w których nadal można znaleźć krypty ze szczątkami świętych. Znaczącym miejscem pochówku była też Katedra Wawelska, gdzie znajduje się wiele nagrobków władców i ważnych postaci z polskiej historii.
Czytaj także: 7 najciekawszych krakowskich muzeów
Na przełomie XVIII i XIX wieku w Krakowie funkcjonowały 72 kościoły i 30 klasztorów, przy których znajdowały się nekropolie. Natomiast od końca XVIII wieku na obrzeżach miasta zakładano też cmentarze komunalne. Obecnie zachowało się ich 12, z czego dwa znajdują się na Szlaku Europejskich Cmentarzy stworzonym przez Association of Significant Cemeteries in Europe. Są to:
- Cmentarz Stary Podgórze, zamknięty w 1900 roku z powodu przepełnienia, znacznie zniszczony w czasie II wojny światowej. Do czasów obecnych zachowały się fragmenty nekropolii na wzgórzu z zabytkowym drzewostanem. Od 2011 roku cmentarz jest sukcesywnie restaurowany, ale jest też dostępny do zwiedzania,
- Cmentarz Nowy Podgórze, założony w 1900 roku i dwukrotnie rozbudowywany w 1919 i 1947 roku. W przeszłości zawierał kwaterę dla protestantów.
Pozostałe komunalne zabytkowe cmentarze w Krakowie to:
- Cmentarz Rakowicki – prawdziwa krakowska perełka w kategorii zabytkowych nekropolii. Pierwszy pochówek odbył się na nim w 1803 roku. Spoczywają tu między innymi Helena Modrzejewska, Wisława Szymborska, Jana Matejko, Marek Grechuta, a także rodzice i brat Karola Wojtyły.
- Cmentarz Czerwone Maki, założony w 1917 roku,
- Cmentarz Wola Duchacka, funkcjonujący od 1922 roku.
Dwa pozostałe cmentarze komunalne – Grębałów i Batowice, są nieco młodsze, gdyż powstały w latach 70.
Wymieniając stare cmentarze w Krakowie, nie można też zapomnieć o nekropoliach komunalnych, które pierwotnie były przykościelne i zostały przekształcone w miejskie. Są to: Bronowice (1909), Prokocim (1917), Pychowice (1927), Kobierzyn Lubostroń (1933) oraz Mydlniki (1934).
Czytaj także: Skąd podziwiać panoramę Krakowa?
Stare cmentarze w Krakowie dla zmarłych wyznania mojżeszowego
Poszukiwanie śladów przeszłości na nekropoliach nie ogranicza się jedynie do cmentarzy katolickich. Świadectwem historycznym są też miejsca pochówku zmarłych wyznania mojżeszowego. Niektóre z nich, jak ten na Kazimierzu, wymieniany w dokumentach z 1386 roku, zostały zlikwidowane. Obecnie w tym rejonie znajdują się trzy zabytkowe cmentarze:
- Cmentarz na Kazimierzu przy ul. Miodowej z 1804 roku,
- Cmentarz Żydowski Remuh, najstarszy w mieście, założony w 1535 roku przy obecnej ulicy Szerokiej, dostępny do zwiedzania. Jest to jeden z najcenniejszych w Polsce i najstarszych w Europie zabytków żydowskich,
- zniszczony stary cmentarz żydowski na Podgórzu (1887 rok).
Warto też wymienić cmentarz wyznania kalwińskiego w Łuczanowicach, działający od XVI do połowy XIX wieku. Kraków może poszczycić się wieloma innymi zabytkowymi nekropoliami, takimi jak cmentarz Kosocice założony w 1770 roku, Górka Kościelnicka z 1820 roku, Bieżanów z 1807 roku, z trzema zabytkowymi nagrobkami, Salwatorski z 1865 roku oraz kilka innych. Nie brakuje też zabytkowych cmentarzy wojennych (Rakowicki, Łagiewniki, Bieńczyce).
Czytaj także: Nowoczesna architektura Krakowa – co warto zobaczyć?
